Materiał do analizy Ksiąg NT: Jezus z Betlejem, z Nazaretu czy z Kafarnaum?

Fragment książki Roberta Haasler'a: "Jezus. Człowiek, który  nie istniał". 

      Zapewne każdego dziwi fakt, że Jezus, który według przekazów części ewangelistów narodził się w Betlejem, nie jest nazywany Jezusem z Betlejem, a z Nazaretu. Papież Benedykt XVI także tym tytułem opatrzył swoją ostatnią książkę. Ewangeliczny Jezus nie pochodził z Nazaretu. Mieszkał tam i pracował wprawdzie przez wiele lat, ale pochodził z Betlejem. Dlaczego nie używa się więc przydomku utworzonego od prawdziwego miejsca urodzenia Jezusa? A może jednak Jezus nie urodził się w Betlejem? Miejsce to wybrano jako miejsce narodzenia, aby wywieść Jego pochodzenie z rodu Dawida, dla którego właśnie Betlejem było rodzinnym miastem, i aby wypełniły się słowa Pisma. Żaden Żyd, zwłaszcza ten najbardziej światły i oddany Bogu, nie mógłby wedle przekazów biblijnych urodzić się w galilejskim Nazarecie. Do tej sprawy jeszcze wrócimy.

 Betlejem było małą, ale za to znaną mieściną w Judei. Było miastem położonym w centralnej części ówczesnej Palestyny, było więc w najściślejszym sensie miastem żydowskim. Zapowiedziany przez proroków Mesjasz miał pochodzić z królewskiego rodu Dawida, miał się wywodzić, podobnie jak Dawid, z Betlejem. Kościół, aby głosić wiarę w Jezusa Chrystusa – Mesjasza, musiał spełnić warunki przedstawione w proroctwach Starego Testamentu. Do nich dostosowano większość wydarzeń opisywanych w Ewangelii, a kiedy nie było to możliwe albo je całkowicie usunięto, albo tak zinterpretowano, aby odpowiadały żydowskiej tradycji. Jednak i w tym przypadku zaskakują różnice w przekazach poszczególnych ewangelistów. W zasadzie tylko Mateusz i Łukasz podają Betlejem jako miejsce urodzenia Jezusa. Opisują przy tym okoliczności, w których miało się to wydarzyć, w mało wiarygodny sposób. Tym problemem zajmiemy się także szerzej w następnych rozdziałach tej książki. Relacje obu są zresztą tak odmienne, że wręcz niemożliwe do pogodzenia. Mateusz najbardziej jednoznacznie wskazuje na Betlejem jako miejsce narodzin, odwołując się do proroka Micheasza i niemal cytując odpowiedni fragment starotestamentowej księgi. „I ty Beflejemie, ziemio judzka, wcale nie jesteś najmniejsze między miastami judzkimi, z ciebie bowiem wyjdzie wódz, który paść będzie mój lud izraelski" – pisze Mateusz. Byłby to dowód zaiste istotny, gdyby nie fakt, że prorok Micheasz nie miał na myśli dobrze znanego nam już miasta Betlejem położonego w kierunku południowo-zachodnim od Jerozolimy, lecz Betlejem Efrata – małej miejscowości położonej w pobliżu Ramy, a więc na północnym zachodzie od Jerozolimy. Przytoczmy w tym miejscu odpowiedni fragment Księgi Micheasza: „A ty, Beflejemie Efrata, najmniejszy z okręgów judzkich! Z ciebie mi wyjdzie ten, który będzie władcą Izraela". Zatem, w którym Betlejem narodził się Jezus według Mateusza? Jego relacja traci wiarygodność także dlatego, gdyż sądzi on, że ziemscy rodzice Jezusa, Józef i Maria, zawsze mieszkali w Betlejem, i że Jezus nie narodził się w żłóbku stajence, lecz w rodzinnym domu swoich „rodziców". Fantastyczny opis podróży Józefa i Marii z Nazaretu do Betlejem, aby móc dokonać zapisu, znajdziemy natomiast w Ewangelii według św. Łukasza.

Pozostali autorzy pism nowotestamentowych albo w ogóle nie w  bo piszą o Nazarecie jako miejscu, w którym mieszkali Józef z Marią, albo też wskazują na jeszcze inną miejscowość. Chodzi o Kafarnaum położone na brzegu Jeziora Genezaret. Ewangelista Marek pisze, że Jezus żył w Kafarnaum, że był stamtąd rodem. Tam też żyli Jego bliscy: matka i rodzeństwo. Nawet Mateusz opisując podróż łodzią do Kafarnaum pisze, że Jezus przybył do „swojego miasta". Sądzi jednak przy tym, że Jezus przeniósł się do Kafarnaum z Nazaretu, o czym nie wspomina żaden inny ewangelista. Kafarnaum, w przeciwieństwie do Betlejem i Nazaretu, było dość dużym miastem. Znajdowała się tam potężna synagoga, w której Jezus mógł nauczać, jak tego dowodzą ewangeliści. Istnienie Kafarnaum w czasach Jezusa jest historycznie udowodnione, czego nie możemy powiedzieć bezkrytycznie o Nazarecie. Wątpliwości co do Betlejem już przytoczyliśmy. Żadne źródła ani współczesne badania archeologiczne nie potwierdzają jednoznacznie, że Nazaret istniał już w czasach Jezusa. Dopiero po zburzeniu Drugiej Świątyni zamieszkali tu Żydzi, którzy opuścili Jerozolimę po 70 roku naszej ery. Za swoją siedzibę wybrał wtedy Nazaret kapłański ród Pisesa. Pierwszy kościół chrześcijański zbudowano tu dopiero za czasów Konstantyna. Został on zniszczony w czasie najazdu Arabów w 636 roku i odbudowany dopiero przez krzyżowców.
                                                                                                                                                                      Nie bez podstaw możemy zakwestionować zarówno Betlejem, jak i Nazaret jako miejsce narodzin Jezusa. Pozostaje więc Kafarnaum. Lecz i tu pojawiają się wątpliwości. Kafarnaum, podobnie jak Nazaret, leży w Galilei, którą prorok Izajasz nazywa „krainą pogańską". Parafrazując niejako pewnego rybaka, któremu oświadczono, że objawił się Ten, o którym pisał Mojżesz w Prawie, a prorocy wątpią w to, zastanowił się głośno: Czyż może być coś dobrego z Nazaretu? – pytamy: Czy z Galilei może być coś dobrego, skoro kiedy w czasie Święta Namiotów w Jerozolimie niektórzy twierdzili, że Jezus jest Mesjaszem, inni z oburzeniem krzyczeli wśród ludu: „Czyż Mesjasz przyjdzie z Galilei?"; czyż Pismo nie mówi, że Mesjasz będzie pochodził z potomstwa Dawidowego i miasteczka Betlejem?" /J 7, 41-43/.
                                                                                                                                                            Dla Pawła, Marka i Jana jest całkiem oczywiste, że Jezus nie pochodził z centralnej prowincji Judea, a z północno-wschodniej prowincji Galilea. Działał także i nauczał niemal wyłącznie na terytorium Galilei, towarzyszący Mu uczniowie i zwolennicy też byli tylko Galilejczykami. Określenie „nazarejczyk", stosowane także w stosunku do Jezusa, nie miało nic wspólnego z miejscowością o tej nazwie. Zresztą poprawnie Jezus powinien być wtedy nazywany „Nazaretańczykiem", a nie „Nazarejczykiem". To ostatnie dotyczy bowiem pierwszych chrześcijan, którzy praktykują zwyczaj i doktrynę przepisaną przez żydowską Torę, a oprócz tego wierzą w Mesjasza to są przy tym zwolennikami wstrzemięźliwości. Właśnie oni nazywani byli wzorem starożytnym „nazarejczykami", z Nazaretem nie mieli jednak nic wspólnego.
                                                                                                                                                             Na pytanie, gdzie urodził się Jezus, nie znajdziemy nigdzie pełnej odpowiedzi. Trzeba je jednak zadawać. W świetle przytoczonych dowodów musi zastanawiać, dlaczego Benedykt XVI nazywa bohatera swojej książki Jezusem z Nazaretu?

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx 

Popatrzmy na opisy i na mapę z lokalizacją tych dwóch miast Betlejem:

1. Bethlehem of Galilee. Betlejem galilejskie. Starożytne osada żydowska Betlejem, która była położona w Galilei, jest wspominana w Biblii jako miasto należące do pokolenia Zabulona. Biblijny sędzia Ibsan pochodził z tego miasta i tam też został pochowany. Zbieżność nazwy z miastem Betlejem położonym w Judei powodowała liczne pomyłki. Z tego powodu wprowadzono odmienne nazwy dla obu miejscowości: „Betlejem na terytorium Judy” i „Betlejem na terytorium Zabulona”u   https://pl.wikipedia.org/wiki/Bet_Lechem_ha-Gelilit 

2. Betlejem judzkie. Miasto położone w zach. części Judei.  https://pl.wikipedia.org/wiki/Betlejem

Betlejem galilejskie było oddalone o ok. 10 km od Nazaretu a Betlejem judzkie o ok. 250 km. 

A jak brzmi opis narodzenia Jezusa z Łukasza?

Narodzenie Jezusa

¹ W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. ² Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. ³ Wybierali się więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do swego miasta. ⁴ Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, ⁵ żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. ⁶ Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. ⁷ Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie.

Czyż nie dziwne jest to, że Józef narażał Maryję w ostatnich dniach ciąży na pieszą czy nawet na osiołku wędrówkę 250 km do Betlejem Efrata, miasta Dawidowego. Wychodzi na to, że gdyby nie nakaz spisu ludności Jezus nie wypełniłby proroctwa o narodzeniu w Betlejem Efrata. Tylko czy  w ogóle chodziło o to Betlejem czy może to drugie zaraz koło Nazaretu?  

I jeszcze mapa Palestyny z tamtych czasów: